در آستانۀ سال تازۀ به بررسی و نقد لائحۀ مجازات ارتداد خواهیم نشست. این لائحۀ پیشنهادی را مجلس هشتم مورد بررسی و رای قرار خواهد داد و با توجه به ساختار مجلس هشتم احتمال تصویب این لائحه بسیار زیاد است. در صورت تصویب و قانونی شدن، این قانون امنیت جانی ایرانیان را بیش از پیش در معرض خطر قرار خواهد داد.
آزادی وجدان و عقیده از اصول مهم جامعۀ امروزی جهانی است و تطبیق تام با منشور حقوق بشر دارد. پیشنهاد مجازات اعدام و حد شرعی مرگ برای تغییر عقیده واکنشی است به تنوع فکری و دینی ایرانیان و سرکوب هرگونه فعالیت فکری و سیاسی و اجتماعی که رائحۀ دگراندیشی را بدهد.
"خطر جانی این لائحه متوجه تمام ایرانیان در درون و برون مرزها است. ایرانیانی که به آئینهای بهائی و مسیحی و بودائی و زرتشتی بگروند شامل این قانون خواهند شد". ولی پیچش ِ مو بیش از آن است که یک بررسی ساده نشانگر آن خواهد بود. بنابرمفاد این لائحه هر نوع بدعت در دین یا گرایش به هر بدعت می تواند حدّ شرعی مرگ را یدک بکشد. فرضا اگر یک شیعۀ دوازده امامی اصولی معتقد به ولایت فقیه و پیرو خط امام پس از تصمیم بگیرد که می خواهد به مکتب فلسفی سکولار بپیوندد مشمول حدّ شرعی خواهد شد. مسلمان زادۀ بالا اگر به یک جلسۀ دعا و مراقبۀ بودایی یا صوفی برود نیز بنابر همان لائحۀ ارتداد با پیروی از یک بدعت یا دین دیگر مورد مواخذه و مخاطرۀ جدی و حدّ قرار خواهد گرفت. با این وجود تکلیف «لا اکراه فی الدین» و آزادی وجدان و باور چه می شود مشخص نیست.
بحث ارتداد در اسلام ابعاد زیادی دارد که در زیر به آن خواهیم پرداخت ولی در این قسمت به دو نکته بسنده می کنم:1 . مجازات ارتداد (ردّه) در قرآن مرگ نیست. منشاء مجازات مرگ برای مرتد به جنگهای ابوبکر با مسیلمه و جنگهای ارتداد و شورش سیاسی و نظامی قبائل عرب علیه نظام نوپای اسلام باز می گردد. حدیث غیر صحیح و مخالف قرآن لازم برای سرکوب دگراندیشان، حدیثی است که برای جنگ و نابودی دشمنان سیاسی خلفای راشدین و در آن دوران ساخته و پرداخته شد. قرآن مرگ طبیعی مرتد را پیشبینی می کند و مجازات برگشتن از دین را به آخرت موکول می کند.
یگانه حدیث مربوط به تغییر دین و مجازات اعدام در صحیح بخاری آمده و منسوب به ابن عباس است که می گوید رسول خدا فرمود « من بدّل دینه فاقتلوه» بخاری 9:1759 (شخصی که دینش را تغییر داد باید کشت) . حدیث بالا را در قسمت بعدی مورد بررسی دقیقی قرار خواهم داد ولی اشکال اتکاء به این حدیث را در متواتر نبودن و تک مرجعی بودن باید جست. چگونه است که از بیست و سه سال رسالت پیامبر این سخن یکبار گفته شد و این عباس آنرا شنید. باقی راویان خبر کجایند؟ و چرا قرآن از این مهم نمی گوید و چرا مرگ طبیعی برگشته از دین را پیشبینی می کند؟2. مجازات ارتداد برای باور دینی همواره واکنشی به احساس خطر نظامها از دگراندیشان و در راستای سرکوب آنان است. یعنی جرم مذهبی را به عنوان خطای سیاسی کیفر می دهد. زنده شدن ناگهانی لائحۀ ارتداد را نیز می توان در همین راستا محک زد. جرم آنهایی که تغییر دین می دهند گناهی سیاسی است و مستحق کیفری در خور هستند. ولی آزادی وجدان و حق تغییر دین و باور حقّی است خدا داده و قابل کیفر دادن توسط افراد و نظامها نیست. گزيده‌ای از پيش نويس قانون مجازات اسلامی در مورد "ارتداد" و جرائم مربوط به آن، که در حال حاضر در مجلس ايران تحت بررسى است، در زير آمده است.جمهوری اسلامی ایرانقانون پيشنهادی مجازات اسلامی(...)مبحث پنجم: ارتداد، بدعت‌گذاری وسحرماده 1-225 : مسلمانی که به‌طور صريح اظهار واعلان کند كه از دين اسلام خارج شده و کفر را اختيار نموده، مرتد است.ماده 2-225 : در تحقق ارتداد قصد جدی شرط است. بنابراين هرگاه متهم به ارتداد ادعا نمايد كه اظهارات وی از روی اکراه يا غفلت يا سهو يا در حالت مستی يا غضب يا سبق لسان يا بدون توجه به معانی كلمات و يا نقل قول از ديگری بوده است يا اصل مقصود او چيز ديگری بوده، مرتد محسوب نمی شود وادعای او مسموع است.ماده 3-225: مرتد بر دو نوع است: فطری و ملی.ماده 4-225 : مرتد فطری كسی است كه حداقل يكی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده و بعد از بلوغش اظهار اسلام كرده و سپس از اسلام خارج شود.ماده 5-225: مرتد ملی كسی است كه والدين وی در حال انعقاد نطفه غير مسلمان بوده و بعد از بلوغش به اسلام گرويده و سپس از اسلام خارج و به كفر برگردد.ماده 6-225: هر گاه کسی که حداقل يکی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده بعد از بلوغ بدون آن‌که تظاهر به اسلام نمايد، اختيار کفر کند درحکم مرتد ملی است.ماده 7-225 : حد مرتد فطری قتل است.ماده 8-225 : حد مرتد ملی قتل است؛ اما بعد از قطعيت حکم تا سه روز ارشاد وتوصيه به توبه می شود و چنان‌که توبه ننمايد، كشته می‌شود .ماده 9-225: هر گاه احتمال توبه مرتد ملی داده شود، فرصت مناسب به وی داده می‌شود.ماده 10-225: حد زنی كه مرتد شده، اعم از فطری و ملی حبس دايم است و ضمن حبس طبق نظر دادگاه تضييقاتی بر وی اعمال و نيز ارشاد و توصيه به توبه می‌شود و چنانچه توبه نمايد، بلافاصله آزاد می‌گردد.تبصره- کيفيت تضييقات بر اساس آيين‌نامه تعيين می شود.ماده 11-225 : هر کس ادعای نبوت كند، محکوم به قتل است و هر مسلمانی که بدعتی را در دين اختراع كرده و فرقه‌ای را براساس آن ايجاد كند كه برخلاف ضروريات دين مبين اسلام باشد، در حكم مرتد است.ماده 12-225 : مسلمانی كه با سحر و جادو سر و كار داشته و آن را در جامعه به عنوان حرفه يا فرقه‌ای ترويج نمايد، محکوم به قتل است.ماده 13-225 : توبه مجرم قبل از اجرای حد در موضوع دو ماده مذكور چنانچه از نظر دادگاه احراز شود، موجب سقوط حد است. در پیش آوردم که در صورت تصویب و قانونی شدن، این لائحه امنیت جانی ایرانیان را بیش از پیش در معرض خطر قرار خواهد داد و آزادی وجدان و عقیده که از اصول مهم جامعۀ امروزی جهانی به شدّت زیرپا قرار گذاشته خواهد شد. خطر جانی این لائحه فقط متوجه تمام ایرانیان دگراندیش است. نمونۀ مسلمان زادۀ شیعۀ دوازده امامی اصولی پیرو ولایت فقیهی مطرح شد که اگر به یک جلسۀ دعا و مراقبۀ بودایی یا صوفی برود نیز بنابر همان لائحۀ ارتداد با پیروی از یک بدعت یا دین دیگر مورد مواخذه و مخاطرۀ جدی و حدّ قرار خواهد گرفت. با این وجود تکلیف منشور آزادی وجدان قرآن یعنی آیۀ «لا اکراه فی الدین» و مسئولیت انسان برای تحقیق و جستجوی حقیقت چه می شود؟ قبول و پذیرش تئوری ارتداد پیشنهادی به آن معنی است که آموزه های اسلام جایی برای آزادی وجدان و انتخاب دین ندارد و یا در فضایی که ادیان با یکدیگر به گفتمان و رقابت می پردازند ناچار است با بهره گیری از رعب و خشونت از خروج مردم از دین جلوگیری کند. در بررسی زیر نشان خواهم داد که لائحۀ ارتداد برداشتی سطحی و نادرست از مسالۀ ارتداد را نشان می دهد. ارتداد، به معنی بازگشتن از دین به قول و یا به عمل از مباحث مهم در آئینهای مسیحی و اسلام است. در مسیحیت واژه ارتداد (آپوستیسِس ) در عهد جدید (ترجمۀ تفسیری) به معنی برگشتن از دین مطرح شده است و مرتدها به عنوان شورشیان علیه خداوند معرفی شده اند. اتهام یهود علیه پولس نیز از قضا به عنوان ارتداد مطرح شده است ( اعمال رسولان 21:21). بحث ارتداد در اسلام ابعاد زیادی دارد و در این بخش به آن خواهیم پرداخت. در بحث پیشین آوردم که مجازات ارتداد (ردّه) در قرآن مرگ نیست.
و اکنون باید دید که قرآن چه می گوید؟
قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان برای ارتداد مجازات این جهانی تعیین نمی کند. البته ارتداد از جملۀ گناهان موجود در قرآن است ولی حدّ (مجازات تعیین شده) برای آن در نظر گرفته نشده است. متن قرآن مجازاتی اخروی را برای بازگشته از دین تعیین می کند و سخنی از حدّ و تعذیر و اعدام و امثال آن نیست. آل عمران 3: 86-91كَيْفَ يَهْدِي اللّهُ قَوْماً كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (86)
أُوْلَـئِكَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ (87)
خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَ (88)
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِيمٌ (89)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الضَّآلُّونَ (90)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الأرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُوْلَـئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ (91)چگونه خدا عده‌ای را كه بعد از ايمان آوردنشان و پس از اينكه شهادت دادند كه پيغمبر حق است و دلايل روشن برای آنها آمد كافر شدند هدايت ميكند؟ خدا ظالم‌ها را هدايت نميكند. (86)
جزای آنها اين است كه لعنت خدا و فرشتگان و مردم دسته جمعی بر آنان است. (87)
هميشه در آن خواهند بود و عذاب آنها تخفيف پيدا نميكند و به آنها مهلتی داده نميشود. (88)
مگر كسانی كه بعد از آن توبه كردند و كار خود را اصلاح كردند چون خدا آمرزنده مهربان است. (89)
توبه افرادی كه بعد از ايمان آوردنشان منكر شدند و به انكارشان اضافه كردند، هرگز قبول نميشود. آنها گمراه هستند. (90)
افرادی كه منكر شدند و در حال كفر و انكار مردند، اگر زمين را پر از طلا بكنند و جريمه بدهند از هيچكدام آنها بهيچوجه پذيرفته نمی شود. آنها عذاب پردردی دارند و كسی كه به آنها كمك كند ندارند. (91)در این آیات قرآنی جزای ارتداد به وضوح و آشکاری آمده است. جزای ارتداد، مجازاتی این جهانی نیست و در سنّت رسول نیز مطلبی که مجازات یا حتی حدّ کمتری را مطرح کند نداریم. در جمع در قرآن دربارۀ 4 گناه حدّ شرعی مطرح شده است: زنا- قذف- سرقت- محاربه. حال دوباره نگاهی به لائحۀ پیشنهادی بیندازیم:ماده 4-225 : مرتد فطری كسی است كه حداقل يكی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده و بعد از بلوغش اظهار اسلام كرده و سپس از اسلام خارج شود.ماده 5-225: مرتد ملی كسی است كه والدين وی در حال انعقاد نطفه غير مسلمان بوده و بعد از بلوغش به اسلام گرويده و سپس از اسلام خارج و به كفر برگردد.ماده 6-225: هر گاه کسی که حداقل يکی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده بعد از بلوغ بدون آن‌که تظاهر به اسلام نمايد، اختيار کفر کند درحکم مرتد ملی است.ماده 7-225 : حد مرتد فطری قتل است.ماده 8-225 : حد مرتد ملی قتل است؛ اما بعد از قطعيت حکم تا سه روز ارشاد وتوصيه به توبه می شود و چنان‌که توبه ننمايد، كشته می‌شود .بررسی علمی و تحقیقی احادیث مربوط به یک حدیث ختم می شود. مجازات اعدام در صحیح بخاری آمده و منسوب به ابن عباس است که می گوید رسول خدا فرمود « من بدّل دینه فاقتلوه» ماخذ بخاری جلد 9 فقرۀ 1759 (شخصی که دینش را تغییر داد باید کشت). این حدیث در مشکاه المصابیح (2:3533) نیز آمده است ولی منشاء آن همان نقل قول از بخاری است. حدیث تک ماخذ و تک راوی بالا مستلزم کمی دقت است. ابن عباس این عبدالمطلب پسر عموی پیامبر را یکی از صحابه مهم می دانیم و به عنوان راوی حدیث و صاحب تفسیر می شناسیم. از او 1660 حدیث مربوط به رسول اکرم روایت شده است. در این مورد بخصوص متن حدیث با دستور قرآنی منافات و مخالفت دارد و ناچار حدیث است که باید حذف شود. منابع دیگر نیز این حدیث را نمی پذیرند. صحیح مسلِم این روایت را نمی پذیرد و نقل نمی کند. اشکال اتکاء به این حدیث را در متواتر نبودن و تک مرجعی بودن باید جست. چگونه است که از بیست و سه سال رسالت پیامبر این سخن یکبار گفته شد و ابن عباس آنرا شنید. باقی راویان خبر کجایند؟ و چرا قرآن از این مهم نمی گوید و چرا مرگ طبیعی برگشته از دین را پیشبینی می کند؟چارچوب تاریخی جنگهای ارتداد مساله را روشنتر می کند. پس از مرگ پیامبر اسلام قبائل عرب نیازی به پرداخت مالیات دینی زکات به ابوبکر نمی دیدند. بیعت آنان با رسول بود نه با ابوبکر. ابوبکر دریافت ِ زکات را حق ِ مسلّم خود و نظام مرکزی و نوپای اسلامی می دانست. بنابراین با قبائل عرب به جنگ پرداخت. در راستای برخورد با قبائل عرب توجیهی دینی لازم بود. ولی ابوبکر خودداری آنان در پرداخت زکات را به معنی خروج از دین و ارتداد تلقی نکرد و با عنوان نبرد با شورشیان به سرکوب آنان پرداخت. نبرد سیاسی ابوبکر با این گروهها و کوشش نظامی او برای تحمیل زکات بر آنان در نهایت به جنگهای ارتداد معروف شد گرچه این گروهها از دین برنگشته بودند و هنوز مسلمان بودند. دقت کنید که مسالۀ اساسی «جنگهای ارتداد» اصلا مسالۀ برگشتن از دین نبود بلکه مساله نگرانی سیاسی ابوبکر برای حفظ قدرت بود. تاریخ در زمان ما به نوعی دیگر تکرار می شود. مجازات ارتداد برای باور دینی همواره واکنشی به احساس خطر نظامها از دگراندیشان و در راستای سرکوب آنان است. یعنی جرم مذهبی را به عنوان خطای ِ سیاسی کیفر می دهد. زنده شدن ناگهانی لائحۀ ارتداد را نیز می توان در همین راستا محک زد. این لائحه واکنش مستقیم نظام به این بحران است. این چنین است که اقدامی وجدانی و دینی چون تغییر باور که حق آشکار هر انسانی است (و قرآن نیز بر آن تاکید دارد) را گناهی سیاسی معرفی می کند (مانند زکات ندادن قبائل عرب به ابوبکر) و مستحق اعدام می داند. حدیث غیر صحیح، تک ماخذی و مخالف نصّ آشکار قرآن لازم برای سرکوب دگراندیشان، حدیثی است که دهه ها بعد برای جنگ و نابودی دشمنان سیاسی خلفا در سالهای پس از مرگ پیامبر اسلام ساخته و پرداخته و وارد صحیح بخاری شد. دریغ است که امروزه جامعۀ مدنی ایران و ایرانیان تاوان جمع آوری اشتباه حدیثی غیر متواتر و قرائت و درک نادرست تاریخ اسلام را با ریختن خون فرزندان بی گناه این مرز و بوم بدهد.
آزادی وجدان و عقیده از اصول مهم جامعۀ امروزی جهانی است و تطبیق تام با منشور حقوق بشر دارد. پیشنهاد مجازات اعدام و حد شرعی مرگ برای تغییر عقیده واکنشی است به تنوع فکری و دینی ایرانیان و سرکوب هرگونه فعالیت فکری و سیاسی و اجتماعی که رائحۀ دگراندیشی را بدهد.
"خطر جانی این لائحه متوجه تمام ایرانیان در درون و برون مرزها است. ایرانیانی که به آئینهای بهائی و مسیحی و بودائی و زرتشتی بگروند شامل این قانون خواهند شد". ولی پیچش ِ مو بیش از آن است که یک بررسی ساده نشانگر آن خواهد بود. بنابرمفاد این لائحه هر نوع بدعت در دین یا گرایش به هر بدعت می تواند حدّ شرعی مرگ را یدک بکشد. فرضا اگر یک شیعۀ دوازده امامی اصولی معتقد به ولایت فقیه و پیرو خط امام پس از تصمیم بگیرد که می خواهد به مکتب فلسفی سکولار بپیوندد مشمول حدّ شرعی خواهد شد. مسلمان زادۀ بالا اگر به یک جلسۀ دعا و مراقبۀ بودایی یا صوفی برود نیز بنابر همان لائحۀ ارتداد با پیروی از یک بدعت یا دین دیگر مورد مواخذه و مخاطرۀ جدی و حدّ قرار خواهد گرفت. با این وجود تکلیف «لا اکراه فی الدین» و آزادی وجدان و باور چه می شود مشخص نیست.
بحث ارتداد در اسلام ابعاد زیادی دارد که در زیر به آن خواهیم پرداخت ولی در این قسمت به دو نکته بسنده می کنم:1 . مجازات ارتداد (ردّه) در قرآن مرگ نیست. منشاء مجازات مرگ برای مرتد به جنگهای ابوبکر با مسیلمه و جنگهای ارتداد و شورش سیاسی و نظامی قبائل عرب علیه نظام نوپای اسلام باز می گردد. حدیث غیر صحیح و مخالف قرآن لازم برای سرکوب دگراندیشان، حدیثی است که برای جنگ و نابودی دشمنان سیاسی خلفای راشدین و در آن دوران ساخته و پرداخته شد. قرآن مرگ طبیعی مرتد را پیشبینی می کند و مجازات برگشتن از دین را به آخرت موکول می کند.
یگانه حدیث مربوط به تغییر دین و مجازات اعدام در صحیح بخاری آمده و منسوب به ابن عباس است که می گوید رسول خدا فرمود « من بدّل دینه فاقتلوه» بخاری 9:1759 (شخصی که دینش را تغییر داد باید کشت) . حدیث بالا را در قسمت بعدی مورد بررسی دقیقی قرار خواهم داد ولی اشکال اتکاء به این حدیث را در متواتر نبودن و تک مرجعی بودن باید جست. چگونه است که از بیست و سه سال رسالت پیامبر این سخن یکبار گفته شد و این عباس آنرا شنید. باقی راویان خبر کجایند؟ و چرا قرآن از این مهم نمی گوید و چرا مرگ طبیعی برگشته از دین را پیشبینی می کند؟2. مجازات ارتداد برای باور دینی همواره واکنشی به احساس خطر نظامها از دگراندیشان و در راستای سرکوب آنان است. یعنی جرم مذهبی را به عنوان خطای سیاسی کیفر می دهد. زنده شدن ناگهانی لائحۀ ارتداد را نیز می توان در همین راستا محک زد. جرم آنهایی که تغییر دین می دهند گناهی سیاسی است و مستحق کیفری در خور هستند. ولی آزادی وجدان و حق تغییر دین و باور حقّی است خدا داده و قابل کیفر دادن توسط افراد و نظامها نیست. گزيده‌ای از پيش نويس قانون مجازات اسلامی در مورد "ارتداد" و جرائم مربوط به آن، که در حال حاضر در مجلس ايران تحت بررسى است، در زير آمده است.جمهوری اسلامی ایرانقانون پيشنهادی مجازات اسلامی(...)مبحث پنجم: ارتداد، بدعت‌گذاری وسحرماده 1-225 : مسلمانی که به‌طور صريح اظهار واعلان کند كه از دين اسلام خارج شده و کفر را اختيار نموده، مرتد است.ماده 2-225 : در تحقق ارتداد قصد جدی شرط است. بنابراين هرگاه متهم به ارتداد ادعا نمايد كه اظهارات وی از روی اکراه يا غفلت يا سهو يا در حالت مستی يا غضب يا سبق لسان يا بدون توجه به معانی كلمات و يا نقل قول از ديگری بوده است يا اصل مقصود او چيز ديگری بوده، مرتد محسوب نمی شود وادعای او مسموع است.ماده 3-225: مرتد بر دو نوع است: فطری و ملی.ماده 4-225 : مرتد فطری كسی است كه حداقل يكی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده و بعد از بلوغش اظهار اسلام كرده و سپس از اسلام خارج شود.ماده 5-225: مرتد ملی كسی است كه والدين وی در حال انعقاد نطفه غير مسلمان بوده و بعد از بلوغش به اسلام گرويده و سپس از اسلام خارج و به كفر برگردد.ماده 6-225: هر گاه کسی که حداقل يکی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده بعد از بلوغ بدون آن‌که تظاهر به اسلام نمايد، اختيار کفر کند درحکم مرتد ملی است.ماده 7-225 : حد مرتد فطری قتل است.ماده 8-225 : حد مرتد ملی قتل است؛ اما بعد از قطعيت حکم تا سه روز ارشاد وتوصيه به توبه می شود و چنان‌که توبه ننمايد، كشته می‌شود .ماده 9-225: هر گاه احتمال توبه مرتد ملی داده شود، فرصت مناسب به وی داده می‌شود.ماده 10-225: حد زنی كه مرتد شده، اعم از فطری و ملی حبس دايم است و ضمن حبس طبق نظر دادگاه تضييقاتی بر وی اعمال و نيز ارشاد و توصيه به توبه می‌شود و چنانچه توبه نمايد، بلافاصله آزاد می‌گردد.تبصره- کيفيت تضييقات بر اساس آيين‌نامه تعيين می شود.ماده 11-225 : هر کس ادعای نبوت كند، محکوم به قتل است و هر مسلمانی که بدعتی را در دين اختراع كرده و فرقه‌ای را براساس آن ايجاد كند كه برخلاف ضروريات دين مبين اسلام باشد، در حكم مرتد است.ماده 12-225 : مسلمانی كه با سحر و جادو سر و كار داشته و آن را در جامعه به عنوان حرفه يا فرقه‌ای ترويج نمايد، محکوم به قتل است.ماده 13-225 : توبه مجرم قبل از اجرای حد در موضوع دو ماده مذكور چنانچه از نظر دادگاه احراز شود، موجب سقوط حد است. در پیش آوردم که در صورت تصویب و قانونی شدن، این لائحه امنیت جانی ایرانیان را بیش از پیش در معرض خطر قرار خواهد داد و آزادی وجدان و عقیده که از اصول مهم جامعۀ امروزی جهانی به شدّت زیرپا قرار گذاشته خواهد شد. خطر جانی این لائحه فقط متوجه تمام ایرانیان دگراندیش است. نمونۀ مسلمان زادۀ شیعۀ دوازده امامی اصولی پیرو ولایت فقیهی مطرح شد که اگر به یک جلسۀ دعا و مراقبۀ بودایی یا صوفی برود نیز بنابر همان لائحۀ ارتداد با پیروی از یک بدعت یا دین دیگر مورد مواخذه و مخاطرۀ جدی و حدّ قرار خواهد گرفت. با این وجود تکلیف منشور آزادی وجدان قرآن یعنی آیۀ «لا اکراه فی الدین» و مسئولیت انسان برای تحقیق و جستجوی حقیقت چه می شود؟ قبول و پذیرش تئوری ارتداد پیشنهادی به آن معنی است که آموزه های اسلام جایی برای آزادی وجدان و انتخاب دین ندارد و یا در فضایی که ادیان با یکدیگر به گفتمان و رقابت می پردازند ناچار است با بهره گیری از رعب و خشونت از خروج مردم از دین جلوگیری کند. در بررسی زیر نشان خواهم داد که لائحۀ ارتداد برداشتی سطحی و نادرست از مسالۀ ارتداد را نشان می دهد. ارتداد، به معنی بازگشتن از دین به قول و یا به عمل از مباحث مهم در آئینهای مسیحی و اسلام است. در مسیحیت واژه ارتداد (آپوستیسِس ) در عهد جدید (ترجمۀ تفسیری) به معنی برگشتن از دین مطرح شده است و مرتدها به عنوان شورشیان علیه خداوند معرفی شده اند. اتهام یهود علیه پولس نیز از قضا به عنوان ارتداد مطرح شده است ( اعمال رسولان 21:21). بحث ارتداد در اسلام ابعاد زیادی دارد و در این بخش به آن خواهیم پرداخت. در بحث پیشین آوردم که مجازات ارتداد (ردّه) در قرآن مرگ نیست.
و اکنون باید دید که قرآن چه می گوید؟
قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان برای ارتداد مجازات این جهانی تعیین نمی کند. البته ارتداد از جملۀ گناهان موجود در قرآن است ولی حدّ (مجازات تعیین شده) برای آن در نظر گرفته نشده است. متن قرآن مجازاتی اخروی را برای بازگشته از دین تعیین می کند و سخنی از حدّ و تعذیر و اعدام و امثال آن نیست. آل عمران 3: 86-91كَيْفَ يَهْدِي اللّهُ قَوْماً كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ وَشَهِدُواْ أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَجَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (86)
أُوْلَـئِكَ جَزَآؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللّهِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ (87)
خَالِدِينَ فِيهَا لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلاَ هُمْ يُنظَرُونَ (88)
إِلاَّ الَّذِينَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُواْ فَإِنَّ الله غَفُورٌ رَّحِيمٌ (89)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُواْ كُفْراً لَّن تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُوْلَـئِكَ هُمُ الضَّآلُّونَ (90)
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمْ كُفَّارٌ فَلَن يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِم مِّلْءُ الأرْضِ ذَهَباً وَلَوِ افْتَدَى بِهِ أُوْلَـئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ وَمَا لَهُم مِّن نَّاصِرِينَ (91)چگونه خدا عده‌ای را كه بعد از ايمان آوردنشان و پس از اينكه شهادت دادند كه پيغمبر حق است و دلايل روشن برای آنها آمد كافر شدند هدايت ميكند؟ خدا ظالم‌ها را هدايت نميكند. (86)
جزای آنها اين است كه لعنت خدا و فرشتگان و مردم دسته جمعی بر آنان است. (87)
هميشه در آن خواهند بود و عذاب آنها تخفيف پيدا نميكند و به آنها مهلتی داده نميشود. (88)
مگر كسانی كه بعد از آن توبه كردند و كار خود را اصلاح كردند چون خدا آمرزنده مهربان است. (89)
توبه افرادی كه بعد از ايمان آوردنشان منكر شدند و به انكارشان اضافه كردند، هرگز قبول نميشود. آنها گمراه هستند. (90)
افرادی كه منكر شدند و در حال كفر و انكار مردند، اگر زمين را پر از طلا بكنند و جريمه بدهند از هيچكدام آنها بهيچوجه پذيرفته نمی شود. آنها عذاب پردردی دارند و كسی كه به آنها كمك كند ندارند. (91)در این آیات قرآنی جزای ارتداد به وضوح و آشکاری آمده است. جزای ارتداد، مجازاتی این جهانی نیست و در سنّت رسول نیز مطلبی که مجازات یا حتی حدّ کمتری را مطرح کند نداریم. در جمع در قرآن دربارۀ 4 گناه حدّ شرعی مطرح شده است: زنا- قذف- سرقت- محاربه. حال دوباره نگاهی به لائحۀ پیشنهادی بیندازیم:ماده 4-225 : مرتد فطری كسی است كه حداقل يكی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده و بعد از بلوغش اظهار اسلام كرده و سپس از اسلام خارج شود.ماده 5-225: مرتد ملی كسی است كه والدين وی در حال انعقاد نطفه غير مسلمان بوده و بعد از بلوغش به اسلام گرويده و سپس از اسلام خارج و به كفر برگردد.ماده 6-225: هر گاه کسی که حداقل يکی از والدين او در حال انعقاد نطفه مسلمان بوده بعد از بلوغ بدون آن‌که تظاهر به اسلام نمايد، اختيار کفر کند درحکم مرتد ملی است.ماده 7-225 : حد مرتد فطری قتل است.ماده 8-225 : حد مرتد ملی قتل است؛ اما بعد از قطعيت حکم تا سه روز ارشاد وتوصيه به توبه می شود و چنان‌که توبه ننمايد، كشته می‌شود .بررسی علمی و تحقیقی احادیث مربوط به یک حدیث ختم می شود. مجازات اعدام در صحیح بخاری آمده و منسوب به ابن عباس است که می گوید رسول خدا فرمود « من بدّل دینه فاقتلوه» ماخذ بخاری جلد 9 فقرۀ 1759 (شخصی که دینش را تغییر داد باید کشت). این حدیث در مشکاه المصابیح (2:3533) نیز آمده است ولی منشاء آن همان نقل قول از بخاری است. حدیث تک ماخذ و تک راوی بالا مستلزم کمی دقت است. ابن عباس این عبدالمطلب پسر عموی پیامبر را یکی از صحابه مهم می دانیم و به عنوان راوی حدیث و صاحب تفسیر می شناسیم. از او 1660 حدیث مربوط به رسول اکرم روایت شده است. در این مورد بخصوص متن حدیث با دستور قرآنی منافات و مخالفت دارد و ناچار حدیث است که باید حذف شود. منابع دیگر نیز این حدیث را نمی پذیرند. صحیح مسلِم این روایت را نمی پذیرد و نقل نمی کند. اشکال اتکاء به این حدیث را در متواتر نبودن و تک مرجعی بودن باید جست. چگونه است که از بیست و سه سال رسالت پیامبر این سخن یکبار گفته شد و ابن عباس آنرا شنید. باقی راویان خبر کجایند؟ و چرا قرآن از این مهم نمی گوید و چرا مرگ طبیعی برگشته از دین را پیشبینی می کند؟چارچوب تاریخی جنگهای ارتداد مساله را روشنتر می کند. پس از مرگ پیامبر اسلام قبائل عرب نیازی به پرداخت مالیات دینی زکات به ابوبکر نمی دیدند. بیعت آنان با رسول بود نه با ابوبکر. ابوبکر دریافت ِ زکات را حق ِ مسلّم خود و نظام مرکزی و نوپای اسلامی می دانست. بنابراین با قبائل عرب به جنگ پرداخت. در راستای برخورد با قبائل عرب توجیهی دینی لازم بود. ولی ابوبکر خودداری آنان در پرداخت زکات را به معنی خروج از دین و ارتداد تلقی نکرد و با عنوان نبرد با شورشیان به سرکوب آنان پرداخت. نبرد سیاسی ابوبکر با این گروهها و کوشش نظامی او برای تحمیل زکات بر آنان در نهایت به جنگهای ارتداد معروف شد گرچه این گروهها از دین برنگشته بودند و هنوز مسلمان بودند. دقت کنید که مسالۀ اساسی «جنگهای ارتداد» اصلا مسالۀ برگشتن از دین نبود بلکه مساله نگرانی سیاسی ابوبکر برای حفظ قدرت بود. تاریخ در زمان ما به نوعی دیگر تکرار می شود. مجازات ارتداد برای باور دینی همواره واکنشی به احساس خطر نظامها از دگراندیشان و در راستای سرکوب آنان است. یعنی جرم مذهبی را به عنوان خطای ِ سیاسی کیفر می دهد. زنده شدن ناگهانی لائحۀ ارتداد را نیز می توان در همین راستا محک زد. این لائحه واکنش مستقیم نظام به این بحران است. این چنین است که اقدامی وجدانی و دینی چون تغییر باور که حق آشکار هر انسانی است (و قرآن نیز بر آن تاکید دارد) را گناهی سیاسی معرفی می کند (مانند زکات ندادن قبائل عرب به ابوبکر) و مستحق اعدام می داند. حدیث غیر صحیح، تک ماخذی و مخالف نصّ آشکار قرآن لازم برای سرکوب دگراندیشان، حدیثی است که دهه ها بعد برای جنگ و نابودی دشمنان سیاسی خلفا در سالهای پس از مرگ پیامبر اسلام ساخته و پرداخته و وارد صحیح بخاری شد. دریغ است که امروزه جامعۀ مدنی ایران و ایرانیان تاوان جمع آوری اشتباه حدیثی غیر متواتر و قرائت و درک نادرست تاریخ اسلام را با ریختن خون فرزندان بی گناه این مرز و بوم بدهد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر